استان کرمانشاه

استان کرمانشاه

استان کرمانشاه یا استان کرمانشاهان (به کردی:پارێزگای کرماشان یا کرمانشان) با مساحت ۲۴٬۶۴۰ کیلومتر مربع، هفدهمین استان ایران از نظر وسعت به شمار می‌رود. مختصات جغرافیایی کامل استان کرمانشاه بر روی کره زمین از طول جغرافیایی ۴۵ درجه و ۲۰ دقیقه و ۳۹ ثانیه شرقی تا ۴۸ درجه و ۱ دقیقه و ۵۸ ثانیه شرقی و از عرض جغرافیایی ۳۳ درجه و ۳۷ دقیقه و ۸ ثانیه شمالی تا ۳۵ درجه و ۱۷ دقیقه و ۸ ثانیه شمالی می‌باشد. استان کرمانشاه که ۱/۵ درصد مساحت کشور را دربرمی‌گیرد، از استانهای غربی به شمار می‌آید که با کشور عراق مرز مشترک دارند. این استان از شمال به استان کردستان، از جنوب به استان لرستان و ایلام، از شرق به استان همدان و از غرب به کشور عراق محدود می‌شود. مرکز استان کرمانشاه، شهر کرمانشاه است. بر اساس آخرین تغییرات در ۱۳۹۰ استان کرمانشاه از، ۱۴ شهرستان، ۳۱ شهر، ۳۱ بخش و ۸۴ دهستان تشکیل شده است.
 
 تقسیمات کشوری
 
    شهرستان اسلام‌آباد غرب
    شهرستان پاوه
    شهرستان ثلاث باباجانی
    شهرستان جوانرود
    شهرستان دالاهو
    شهرستان روانسر
    شهرستان سرپل ذهاب
    شهرستان سنقر
    شهرستان صحنه
    شهرستان قصر شیرین
    شهرستان کرمانشاه
    شهرستان کنگاور
    شهرستان گیلانغرب
    شهرستان هرسین
 
استان کرمانشاه شامل ۱۴ شهرستان، ۳۱ مرکز شهری، ۸۶ دهستان و ۲۷۹۳ آبادی دارای سکنه می‌باشد. این استان از شمال به استان کردستان، از جنوب به استانهای لرستان و ایلام، از شرق به استان همدان و از غرب با کشور عراق هم جوار است و بیش از ۳۳۰ کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق دارد.
 
تاریخ استان کرمانشاه
 
نوشته‌های تاریخی بیانگر این است که کرمانشاه از نخستین مراکز تمدن بشری بوده است. برخلاف سایر نقاط ایران که به صورت مقطعی مورد ست قرار گرفته‌اند، این استان بدون وقفه در دوره‌های مختلف تاریخ مورد ست قرار گرفته است. این منطقه بر سر راه شاهراه‌های ارتباطی مهمی چون جاده شاهی، جاده ابریشم بوده و از مناطق جغرافیایی با اهمیت ایران باستان بوده است. کرمانشاه یکی از مراکز اصلی مادها بوده و و تا زمان هخامنشیان نیز به نام ماد شناخته می‌شده؛ و در زمان ساسانیان ماه» نام داشته که شکل تغییر یافته واژهٔ ماد می‌باشد.
این استان در گذشته یکی از مراکز ساسانیان بوده‌است و از همین دوره آثار بسیار زیاد و ارزشمندی در این استان مانند طاق بستان، کتیبه بیستون و معبد آناهیتا باقی‌مانده‌است و در طی سده‌های گوناگون نیز به دلیل جایگاه ویژه راهبردی کرمانشاه، این شهرستان دارای اهمیت ویژه‌ای بوده‌است. امروزه نیز از مهم‌ترین شهرهای غرب ایران به شمار می‌رود. به گفته هرتسفلد، کرمانشاه در سده ۱۹ میلادی به دروازه آسیا شهرت داشته است و اکنون نیز بزرگراه کربلا و عتبات عالیات از این منطقه می‌گذرد.
در سده سوم هجری کرمانشاه در حوزه قلمروی صفاریان قرار داشت اما گروهی از کردهای شیعه کرمانشاه به نام حسنویه حکومت آل حسنویه را تشکیل دادند که حدود نیم قرن بر این منطقه حکومت کرد.
در جنگ جهانی اول کرمانشاه توسط حکومت عثمانی تصرف شد اما با سقوط بغداد، نیروهای عثمانی این منطقه را تخلیه کرده و کرمانشاه به تصرف قوای متفقین درآمد. در جنگ جهانی اول عشایر کرد منطقه با نیروهای عثمانی درگیر شدند.
 
در جنگ جهانی دوم سپاه منطقه غرب که شامل لشکر ۱۲ کرمانشاه و لشکر ۵ بود تنها نیروی ایرانی بودند که ۴۸ ساعت در برابر قوای انگلیسی مقاومت کردند.
در سالهای ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۰ با روی کار آمدن رضاشاه حکومت مرکزی توانست تا اندازه‌ای نفوذ و قدرت خود را در سراسر ایران تأمین نماید. در این زمان سنندج، ایلام و همدان بخشی از استان پنجم بودند. از سال ۱۳۴۰ به بعد استان کرمانشاه تقسیم شد به استان کردستان و استان کرمانشاهان و سنندج به عنوان مرکز ی و اداری استان کردستان، مهمترین و بزرگترین شهر استان جدید التاسیس کردستان بود. در سال ۱۳۴۳ فرمانداری کل ایلام تأسیس و در سال ۱۳۵۳ تحت عنوان استان ایلام از کرمانشاه منتزع گردید. از سال ۱۳۴۶ نیز فرمانداری کل لرستان تأسیس گردید و شهرهای لک نشین، استان کرمانشاهان (جنوب رود سیمره) به فرمانداری جدید به مرکزیت خرم‌آباد پیوستند، که بعدها تبدیل به استان مستقلی به نام استان لرستان گردید.
 
استان کرمانشاه یکی از استان‌های کردنشین ایران است. برخی از بزرگترین اقوام و ایلات و طوایف نظیر ایل کلهر، ایل زنگنه، ایل گوران، ایل سنجابی، ایل جمور، ایل قلخانی و ایل زوله در استان کرمانشاه زندگی می‌کنند. زبانها و گویش‌های گوناگون نظیر کلهری، جافی، کردی کرمانشاهی، فارسی کرمانشاهی، ترکی سنقری، سورانی، پاوه‌ای، ژاو رودی، لهونی، بالاجوبی، اورامی و گوران از رایج‌ترین گونه‌های گویشی در استان کرمانشاه هستند. در این استان قومیت‌های گوناگون دیگری نیز زندگی می‌کنند.
آب و هوا
 
کرمانشاه از دید گوناگونی آب و هوائی دارای تنوع زیادی است از لحاظ آب و هوایی دارای چهار فصل در یک زمان است برای نمونه قصر شیرین دارای آب و هوای گرم و سنقر و پاوه دارای آب و هوای سرد و کرمانشاه و اسلام‌آباد غرب دارای آب و هوای معتدل هستند.
مذهب
 
استان کرمانشاه از دیدگاه مذهبی نیز دارای گونه‌گونی بسیار زیادی است. به طور مثال پیروان کیشهای شیعه (مذهب اکثریت مردم)، و اقلیت های سنی، یارسان، نعمت‌اللهی، یهودی، مسیحی (ارمنی و آشوری) و بهائی در این استان در کنار هم زندگی می‌کنند.
 
زبان
 
زبان کردی و فارسی کرمانشاهی در شهر کرمانشاه از رایج‌ترین زبان‌ها می‌باشند. لهجه فارسی کرمانشاهی تنها خاص شهر کرمانشاه است. فارسی زبانهای این شهر معمولاً اصلیتی ترک یا عرب دارند که از مناطق عرب نشین خوزستان و ترک نشین استان همدان در دوره قاجاریان بنا به دلایل مختلف به شهر کرمانشاه تبعید شده‌اند و زبان خانگیشان ترکی یا عربی است اما به طور کلی کمتر از ده درصد جمعیت این شهر را تشکیل می‌دهند. در استان گویش‌های کردی کرمانشاهی، کلهری، زنگنه‌ای، سنجابی، گورانی، لکی. هورامی و جافی در شهرهای جوانرود، روانسر، ثلاث باباجانی، بخش‌هایی از پاوه و سرپل ذهاب و ترکی سنقری نیز در سنقر رواج دارد و همچنین گویش لکی درشهرستان هرسین، شهرستان صحنه و شهرستان کنگاور رواج دارد.
 
نظرسنجی سال ۱۳۸۹
 
طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه گیری شد در استان کرمانشاه به قرار زیر بود: ۴٫۲٪ فارس (۱٫۹٪ مرد، ۶٫۲٪ زن)، ۹۲٫۵٪ کرد (۹۵٫۲٪ مرد، ۹۰٫۴٪ زن)، ۰٫۲٪ عرب (۰٫۵٪ مرد)، ۰٫۷٪ لُر (۰٫۵٪ مرد، ۰٫۵٪ زن)، ۰٫۵٪ سایر و ۱٫۹٪ بدون جواب بودند.
 
 کردها
 
کردها ساکنین اصلی شهر کرمانشاه و سایر شهرهای استان به جز سنقر هستند. طوایف مختلف کرد در این استان زندگی می‌کنند.
ترک‌ها
 
ساکن شهر سنقر هستند. آنان به زبان ترکی سنقری سخن می‌گویند. زبان سنقری فرم انتقالی از زبان ترکی آذربایجانی به زبان ترکی خراسانی می‌باشد. همچنین زبان سنقری به عنوان گویشی از زبان ترکی آذربایجانی یاد می‌شود.
 
سایر اقوام
 
در دو قرن گذشته عده‌ای از مردم مناطق مختلف به ویژه همدان، اراک، اصفهان، سمنان و… به شهر کرمانشاه مهاجرت کردند. تأثیر این مهاجرت‌ها را می‌توان در ایجاد لهجه فارسی کرمانشاهی مشاهده کرد. برخی از خاندان‌ها از جمله خاندان‌های آل آقا، خاندان نجومی، میبدی، جلیلی، فیض مهدوی، شهرستانی، صدوقی، محمّدی عراقی، کزازی، جابری، دزفولی و … نیز به دلایل مذهبی به کرمانشاه مهاجرت کردند.
 
جاذبه های کرمانشاه
 
 جاذبه‌های تاریخی
 
در استان کرمانشاه ۳۰۰۰ اثر تاریخی برآورد شده‌است که ۷۱۶ اثر آن به ثبت آثار ملی و یک اثر به ثبت اثر جهانی رسیده‌است.[37] در این میان بیستون به ثبت جهانی رسیده‌است و در همه جای استان آثار گرانبهایی دیده می‌شود از جمله تاق بستان در کرمانشاه، طاق گرا، معبد آناهیتا در کنگاور
کاروانسراها
 
    کاروانسرای قصرشیرین
 
این کاروان سرا در شهر قصرشیرین وجود دارد که البته در زمان جنگ ایران و عراق آسیب‌هایی دیده است که البته در سال‌های اخیر تا حدودی بازسازی شده است. این کاروانسرا به وسیله لاشه سنگ و آجر ساخته شده است. حتی در برخی از قسمت‌های آن از جمله ورودی، از آجرهای بناهای ساسانی نیز استفاده کرده‌اند.
 
    کاروانسرای صفوی بیستون
 
کاروانسرای بیستون در ۳۰ کیلومتری شمال شرقی کرمانشاه و در روستای بیستون کهنه، واقع شده است. این کاروانسرا به کاروانسرای شاه عباسی هم معروف است. انند بسیاری از کاروانسراهای دوران صفویه به سبک چهار ایوانی بنا گردیده است. این بنا به طول ۶۰/۸۳ متر و عرض ۵۰/۷۴ متر است. در چهار گوشه این بنا، برج‌هایی قرار دارد که برج‌های ضلعی غربی مدور و برج‌های ضلع شرقی هشت ضلعی است. این کاروانسرا به دستور شاه عباس اول صفوی ساخته شده است. با توجه به کتیبهٔ که از شاه سلیمان صفوی باقی مانده است به نظر می‌رسد بنای این کاروانسرا در زمان پادشاهی شاه سلیمان و صدراعظمی شیخ علیخان زنگنه پایان یافته است. همچنین در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار و صدارت میرزا آقاخان نوری توسط حاجی جعفرخان معمارباشی اصفهانی تعمیر شده است.
 
    کاروانسرای ماهیدشت
 
این کاروانسرا در داخل شهر ماهیدشت واقع شده است، این کاروانسرا هم به نام کاروانسرای شاه عباسی معروف است و همانند کاروانسراهای دوره صفویه به سبک چهار ایوانی ساخته شده است. گوشه‌های بیرونی این کاروانسرا به صورت مدور می‌باشد. این کاروانسرا همزمان با کاروانسرای بیستون به دستور شاه عباس اول صفوی احداث شده است و طبق کتیبه بنا در زمان ناصرالدین شاه نیز تعمیر گردیده است.
 
    کاروانسرای ایلخانی (بیستون)
 
این کاروانسرا بر روی بقایایی از یک بنای سنگی کاخ خسرو ساسانی ایجاد شده است. به این ترتیب که ایلخانیان با الحاق دیوارهایی به دیوارهای محیطی بنای ساسانی، کاروانسرا را احداث کرده‌اند.
 
    کاروانسرای سرپل ذهاب
 
در سرپل ذهاب بقایای دو کاروانسرا وجود دارد. اولی از نوع کاروانسراهای چهار ایوانی با مصالح آجر است که قدمت آن به دوره صفویه می‌رسد. دومین کاروانسرا از نوع کاروانسراهای با پلان گوناگون است که از سنگ ساخته شده و به دوره ساسانیان مربوط است.
کاخ‌ها
 
    کاخ خسرو
 
در حاشیه شمالی شهر قصرشیرین و در نزدیک آتشکده چهار قابی، ویرانه‌های قصر خسرو پرویز دیده می‌شود که امروزه به صورت تپه‌ای از خاک درآمده است. در مورد این کاخ، مورخین و جغرافیا نویسان ایرانی و عرب هر کدام مطالبی نوشته‌اند، اکثر این‌ها اظهار می‌کنند که این کاخ توسط خسرو پرویز در میان باغ وسیعی ساخته شده که حیوانات وحشی با کمال آزادی در این مکان می‌زیسته‌اند و آب فراوانی از رودخانه الوند در جدولی مرتفع به ین باغ وارد می‌گشته است. با قوت ین کاخ را جزء عجیب جهان به شمار آورده که در سال ۶۲۸ میلادی توسط هراکلیوس ویران شده است.
 
    خانه خواجه باروخ
 
این خانه در بخش یهودی نشین محله قدیمی فیض آباد واقع شده است و دارای ویژگی‌های یک خانه درونگرا می‌باشد. این خانه توسط خواجه باروخ که کی از تجار کلیمی کرمانشاه بود در عصر ناصری ساخته شده است. این خانه امروزه به نام خانه رنده کشی که آخرین مالک آن می‌باشد، معروف شده است.
 
    خانه معین الکتاب
 
این خانه از نوع خانه‌ها درونگرا است که با عبور از هشتی به حیاط بیرونی و سپس با گذشتن از راهرویی دراز می‌توان وارد حیاط اندرونی شد. بانی و مالک این خانه میرزا حسن خان مدنی معروف به معین الکتاب می‌باشد. میرزا حسن خان از جمله آزادی خواهان صدر مشروطیت است که در کرمانشاه وی را بیشتر با نام دبیر اعظم می‌شناسند.
 
    خانه خدیوی
 
این خانه در خیابان معلم شرقی واقع شده است، یکی از با ارزش‌ترین بناهای برون گرا است و طبق کتیبه ورودی بنا در سال ۱۳۱۶ ش ساخته شده است. تمام نمای این خانه به وسیله آجرکاری با اشکال مختلف هنری تزیین شده است.
 
    کاخ شاپور
 
در نزدیکی شهر هرسین بقایای کاخ شاپور اول ساسانی به جا مانده است. درون کاخ آثار آتشکده و قربانگاهی برای خدایان مشاهده می‌شود. علائم و عناصر این بنا نشان می‌دهد که شاهپور - پادشاه ساسانیان در نظر داشته که با این کاخ یکی از آثار بزرگ دوره پادشاهی خود را به یادگار بگذارد. این کاخ در روزگار آبادی، محل تفریح و تفنن شهریار ساسانی بود که اکنون به تل خاکی تبدیل شده است.
 
    بقایای کاخ ساسانی (عمارت خسروی)
 
ویرانه چند کاخ ساسانی و آثار دیگری که حاکی از آبادی و وسعت بناهای دوره ساسانی است، در قصرشیرین باقی مانده است. مجموعه بقایای این بناها اکنون به نام عمارت خسروی مشهور است و احداث آن‌ها به خسرو پرویز ساسانی نسبت داده می‌شود. این قصر بزرگ ساسانی که بر روی صفحه بلندی ساخته شده، شامل ایوان سه جانبه‌ای در جلو و تالار بسیار بزرگ مستطیلی در پشت آن بوده است. مجموعه بنای قصر با ۳۷۰ متر طول و ۱۹۰ متر عرض، در محوطه محصوری قرار داشته که در حال حاضر تخریب شده ولی گویای عظمت در دوران گذشته می‌باشد.
 
    کاخ حوش کوری
 
ویرانه کاخی از دوره ساسانی در شمال قصرشیرین بر جای مانده است که در نزد اهالی محل به نام حوش کوری معروف است. این کاخ در روزگار آبادی، یکی از قصرهای بزرگ سلطنتی ساسانی به شمار می‌آمده است ولی در حال حاضر به مخروبه‌ای تبدیل شده است.
حمام‌ها
 
    حمام حسن خان کنگاور
 
این حمام در محله شر آباد کنگاور واقع گردیده است. ورودی حمام در سمت شمالی بنا قرار دارد. این ورودی از طریق هشتی کوچک گنبد داری وارد سربینه می‌شود. این حمام در اواخر دوره قاجاریه ساخته شده است ولی در سال‌های اخیر تغییراتی در آن صورت گرفته است.
 
    حمام حاج اصغر خان کنگاور
 
این حمام نیز در اواخر دوره قاجاریه ساخته شده است؛ ولی پس از آن چندین بار تعمیر شده است.
 
    حمام قلعه
 
این حمام در ضلع جنوبی قلعه ساری اصلان کنگاور واقع گردیده است. سربینه یا رخت کن حمام، محوطه هشت ضلعی است که در هر ضلع آن صفهٔ ایجاد شده است. این حمام ظاهراً همزمان با ساخت قلعه ساری اصلان در دوره قاجاریه ساخته شده است.
 
    حمام بزرگ (حمام سرجوب)
 
این حمام در کنگاور قرار دارد و دارای ارزش‌های معماری و جهانگردی فراوان است.
 
    حمام پاچمن
 
این حمام قدیمی در محله پاچمن شهر صحنه واقع شده است. درب ورودی حمام جنوب غربی است و به سربینه باز می‌شود. بنای سربینه ۸ ضلعی است و چهار صفه بزرگ دارد که در بین این صفه‌ها، چهار صفه کوچک در جنوب غربی، محل ورود به سربینه است. در وسط سربینه حوضی با ۱۶ ترک از سنگ‌تراش ساخته شده است. مصالح اصلی بنای آجر، ملات گچ همراه با سنگ لاشه و سنگ‌تراش است. در جریان نوسازی حمام، کف و قسمتی از دیوارهای آن کاشی و سیمان کاری شده است.
پل‌ها
 
    پل میان راهان
 
این پل در جنوب دهکده میان راهان، بر سر راه بیستون به سنقر بر روی رودخانه دینور آب ساخته شده است. بنای اصلی این پل منسوب به دوره صفویه است.
 
    پل ماهیدشت
 
این پل در داخل شهر ماهیدشت، بر سر راه کرمانشاه به اسلام‌آباد و بر روی رودخانه دائمی مرگ ساخته شده است. این پل دارای دوپایه سنگی است. پل ماهیدشت داری سه دهانه می‌باشد که دهانه میانی، دهانه اصلی محسوب می‌شود. این پل که اکنون محلی بری تردد اهالی شهر ماهیدشت می‌باشد، در گذشته محل تردد کاروانیانی بوده که به کاروانسرای ماهیدشت، تردد می‌کردند. اگر چه کتیبهٔ وجود ندارد تا زمان ساخت این پل را مشخص کند ولی از آن جایی که به فاصله کمی از کاروانسرا ساخته شده، احتمالاً در ارتباط با کاروانسرا و همزمان با آن است.
 
    پل نوژی وران
 
این پل در اراضی روستای نوژی وران (نجوبران) و بر سر راه بیستون به سنقر ساخته شده که بنای اصلی آن منسوب به دوره صفویه است.
 
    پل بیستون
 
پل بیستون در حاشیه شرقی شهر بیستون و بر روی رودخانه دینور آب واقع شده است. این پل به نام‌های پل کهنه، پل شاه عباسی، پل صفوی، پل نادر آباد و دینور آب معروف است. طاق سوم ین پل در زمان پهلوی ساخته می‌شود.
 
    پل کوچه
 
در شمال روستای کوچه از توابع دهستان گودین شهر کنگاور پل آجری از بناهای دوره شاه عباس دیده می‌شود. این پل محکم بر روی آب خرم که از غرب به شرق جریان دارد احداث شده است.
 
    پل قوزیوند
 
شواهد باستان شناختی نشان داده است پایه‌های سنگی این پل در اواخر دوره ساسانی ساخته شده ولی هرگز به اتمام نرسیده است تا این که مطابق با متن کتیبه در دوره پهلوی اول اقدام به تکمیل پل می‌نماید.
اماکن مذهبی
 
    آتشکده چهارقاپی
    معبد آناهیتا
    پرستشگاه پارتی
    مسجد جامع کرمانشاه
    مسجد جامع پاوه
    مسجد و حسینیه شیخ محمود تم تم
    مسجد دولتشاه
 
دیگر آثار تاریخی
 
    بیستون
 
بزرگترین سنگ‌نبشتهٔ جهان، نخستین متن شناخته شدهٔ ایرانی و از آثار دودمان هخامنشیان (۵۲۰ پ. م) واقع در شهر بیستون از توابع شهرستان هرسین در سی کیلومتری استان کرمانشاه بر دامنه کوه بیستون است. سنگ‌نبشته بیستون یکی از مهمترین و مشهورترین سندهای تاریخ جهان و مهم‌ترین متن تاریخی در زمان هخامنشیان است که شرح پیروزی داریوش بزرگ را بر گوماته مغ و به بند کشیدن یاغیان را نشان می‌دهد.
 
    تاق بستان یا تاق وه سان
 
مجموعه‌ای از سنگ نگاره‌ها و سنگ نبشته‌های دورهٔ ساسانی است که در شمال غربی شهر کرمانشاه در غرب ایران واقع شده است. این مجموعه در قرن سوم میلادی ساخته شده است و ارزش هنری و تاریخی زیادی دارد. چند صحنهٔ تاریخی از جمله تاج‌گذاری خسرو پرویز، تاج‌گذاری اردشیر دوم، تاج گذاری شاهپور دوم و سوم و هم‌چنین چند سنگ نوشته (کتیبه) به خط پهلوی کتیبه‌ای در آن کنده‌کاری شده است. وجود کوه و چشمه در این مکان، آن را به گردشگاهی روح‌افزا تبدیل نموده که از زمان‌های دیرین تا به امروز مورد توجه بوده است.
 
    ساعت سنگی
 
ساعت سنگی یا حوض سنگی در زمان ساسانیان در کنار چشمه‌ای با سنگ ساخته شده است و مخروط فواره مانند در وسط آن قرار گرفته است که سطح این مخروط شبیه ساعت به ۱۲ قسمت تقسیم شده است.
 
    طاق گرا
 
بنای طاق گرا بر جاده سنگفرشی از دوره ساسانی واقع شده که فلات ایران را به بین‌النهرین ارتباط داده است. این بنا به صورت فضای ایوانی و مستطیل شکل است و قسمت بیرونی آن با بلوک‌های سنگی تراشیده شده و از بست فی برای اتصال آن استفاده شده است.
جاذبه‌های طبیعی
 
استان کرمانشاه که دارای آب و هوای متنوعی در مناطق مختلف است در حدود ۷۷۰ چشمه و ۷۴ سراب را در خود جای داده‌است که آن را بستر مناسبی برای رودخانه‌های فصلی و دائمی تبدیل کرده‌است.
 
    غار پراو
 
به دلیل ارتفاع قرارگیری آن ملقب به اورست غارهای جهان است.
 
    غار قوری قلعه
 
بزرگ‌ترین غار آبی خاورمیانه با پیشینهٔ ۶۵ میلیون سال است. این غار در ۲۵ کیلومتری شهر روانسر، در دامنه کوه شاهو و مشرف بر جاده روانسر - پاوه و در همسایگی روستایی به همین نام جای گرفته است.
 
    غار دو اشکفت
 
در شمال شهر کرمانشاه، در دامنه کوه میوله و مشرف به پارک کوهستان قرار دارد و کهنترین بقایای ست انسان در شهر کرمانشاه است. با توجه به مطالعات باستان‌شناسی انجام شده این غار در دوران پارینه سنگی میانی (در ۱۲۰ تا ۴۰ هزار سال پیش) مورد ست انسان (احتمالاً نئاندرتال) بوده‌است. ارتفاع این غار در حدود ۱۶۰۰ متر از سطح دریاست.
 
    غار شکارچیان
 
تعداد زیادی وسایل انسان‌های اولیه مربوط به ۴۰ تا ۷۰ هزار سال پیش در این غار یافت شده‌اند. این غار در شهر بیستون قرار دارد.
 
جاذبه‌های دست‌ساز
 
از جاذبه‌های گردشگری استان کرمانشاه می‌توان به غار سنگی دست‌ساز حسین کوهکن در منطقه توریستی میگوره از توابع شهر بانه‌وره اشاره کرد. غار او، دارای ۹ اتاق بوده و از چهار خانه مجزا تشکیل شده که در بعضی نقاط نسبت به سطح زمین ارتفاع کمتری دارد. در بعضی از اتاق‌ها ارتفاع به ۱۷۰ تا ۱۸۰ سانتی‌متر می‌رسد. دو خانه تک اتاقی بوده و دو تای دیگر شامل چند اتاق مجزا یا همان دالان است که هر دالان به دالان دیگری ختم می‌شود. خالو حسین در یکی از خانه‌های تک اتاقی به طور مجزا مقبره خود را نیز با دستان خود کنده است تا پس از مرگش او را در آنجا دفن کنند.
 
فرهنگ
 
آثار فرهنگی استان کرمانشاه را بازار کرمانشاه، تکیه معاون الملک، تکیه بیگلربیگی، آرامگاه بابا یادگار، اویس قرنی، مقبره احمدبن اسحاق قمی، امامزاده احمدبن محمدباقر و آرامگاه میرعبیدالله، مسجد عمادالدوله، مقبره خلیفه حیدر حیدری باینگانی در بخش باینگان از توابع پاوه و سایر مساجد کهن و زیبا تشکیل می‌دهند.
 
صنایع دستی
 
صنایع دستی در استان کرمانشاه از سابقه تاریخی طولانی برخوردار بوده، بطوریکه روزگاری کرند غرب زرادخانه مهمی بوده که سلاح‌های گوناگون را می‌ساخته است. در تاریخ یورش‌های تیموریان و جنگ‌های ایران و عثمانی، از سلاح‌های ساخت کرند یاد شده است. صنایع دستی در استان کرمانشاه به موازات توسعه کشاورزی و دامداری پیشرفت‌هایی داشته و در اقتصاد و زندگی مردم استان به ویژه عشایر و روستائیان نقش مهمی داشته است.
 
کوه‌ها
 
بیش از نیمی از وسعت استان کرمانشاه را کوه‌های مرتفع پوشانده‌است. رشته کوه زاگرس، به صورت مجموعه‌ای از رشته‌های موازی، با دشت‌های مرتفع کوهستانی در بین آنها، پوشش گیاهی متنوعی به وجود آورده‌است.
 
صنایع کرمانشاه
 
کرمانشاه ۵/۱ درصد مساحت کل ایران را تشکیل می‌دهد و از لحاظ رتبه صنعتی در بین ۳۰ استان ایران هجدهم است. ۶۰ درصد صنعت استان در شهرستان کرمانشاه متمرکز است.
 
پالایشگاه کرمانشاه (قدیمی‌ترین پالایشگاه کشور بعد از آبادان) پتروشیمی کرمانشاه، نیروگاه۶۴۰مگاواتی بیستون، نیروگاه سیکل ترکیبی ۱۲۸۸ مگاواتی زاگرس، مجتمع شیمیایی بیستون، باختر بیوشیمی و کیمیای غرب‌گستر، سیمان غرب، چینی کرد، مجتمع کشت و صنعت ماهیدشت (روغن نباتی ناز گل) کشت و صنعت روژین تاک، کاشی بیستون، کاشی کاژه سیمان سامان و کاشی کرد از مهم‌ترین واحدهای صنعتی استان است.
 
پالایشگاه آناهیتا، پلیمر کرمانشاه، ذوب آهن فرامان، کاغذ کاوه و از جمله طرحهای در دست احداث استان می‌باشد.
 
 موقعیت اقتصادی و اجتماعی
 
استان کرمانشاه یکی از مناطق عشایری ایران است و به علت شرایط اقلیمی محصولات کشاورزی متعددی تولید می‌شود. صنایع این استان به دو گروه صنایع دستی و ماشینی تقسیم می‌شود که بزرگترین صنعت کارخانه‌ای این استان تصفیه خانه نفت می‌باشد. از نظر ذخائر معدنی نیز این استان حائز اهمیت می‌باشد که عمده‌ترین آنها عبارتند از آهن، سرب، گوگرد، آلومیت، کوارتزیت و غیره.